Σάββατο 25 Νοεμβρίου 2017

Αμερικάνικο Όνειρο



Τρίτη απόγευμα, γυρνώντας από την δουλειά και βγαίνοντας στην έξοδο από την περιφερειακή, κάτω από την γέφυρα τα είδε: Παραταγμένα στην σειρά, έλατα προς πώληση για "Καλά Χριστούγεννα". Αναρωτήθηκε ποιος μπορεί ακόμη την σήμερον ημέρα να στολίζει χριστουγεννιάτικο δέντρο, εκτός από αυτούς που έχουν παιδιά. 

Τα τελευταία χρόνια περνούσε τις γιορτές σε σπίτια φίλων, σε μεγάλα τραπέζια όπου ο καθένας με το κινητό στο χέρι έστελνε ευχές σε αυτούς που δεν ήταν παρόντες, ενώ με τους συνδαιτυμόνες του ίσα που μιλούσε. Ένα κρασί, τυπικότατες ευχές, οι ίδιες και οι ίδιες κουβέντες κι έξω από την πόρτα. 

Για να στολίσει δέντρο, ούτε λόγος. Στο τελευταίο διαμέρισμα που νοίκιαζε δεν υπήρχε καν κούτα με χριστουγεννιάτικα στολίδια. Ανίψια και βαφτιστήρια δεν είχε για να τα καλέσει σπίτι και να τα προσφέρει δώρα, ούτε είχε φίλους με παιδιά. Όλοι, λίγο πριν ή λίγο μετά τα 40, έτρεχαν οι μισοί δουλεύοντας σε  πολυεθνικές και οι άλλοι μισοί σε καφέ. 

Τον έπιασε το φανάρι ακριβώς μπροστά στην υπαίθρια αγορά ελάτων. Τα έλατα ανέγγιχτα ακόμα από τους επίδοξους αγοραστές. Παρατήρησε τον πωλητή τους, έναν μεσήλικα με σκούφο και γάντια με τα οποία προσπαθούσε να ζεσταθεί. Είχε αρχίσει το τσουχτερό κρύο του χειμώνα. Ο πωλητής ένιωσε το βλέμμα πάνω του. Κοιτάχτηκαν στιγμιαία, το φανάρι είχε ανάψει πράσινο και έπρεπε να φύγει. 

Την επομένη μέρα, την ίδια ακριβώς ώρα, το φανάρι κόκκινο και ο πωλητής εκεί. Τοποθετούσε σ' ένα από τα έλατα μικρά κίτρινα λαμπάκια, που μόλις είχαν αρχίσει να φαίνονται στο σούρουπο της μέρας. Ο πωλητής μόλις που τελείωνε το στόλισμα, τον κοίταξε που είχε μαγνητιστεί από τα φωτάκια και του χαμογέλασε. Αιφνιδιάστηκε. Ίσα που πρόλαβε να του το ανταποδώσει γιατί οι κόρνες των αυτοκινήτων για το φανάρι που άναψε πράσινο τον έκαναν να βιαστεί πατώντας γκάζι. 

Τ' απογεύματα μετά την δουλειά, περνούσε πάντα από το ίδιο σημείο. Τα έλατα μειωνόντουσαν  μάλλον με αργό ρυθμό, ωστόσο άφηναν μικρά κενά στο αυτοσχέδιο κατάστημα. Αντάλλαζαν  με τον πωλητή πάντα ένα αδέξιο χαμόγελο ή ένα στιγμιαίο χαιρετισμό ακόμα κι όταν το φανάρι ήταν πράσινο. Εν τω μεταξύ, το ραδιόφωνο του αυτοκινήτου έσφυζε από διαφημίσεις για φιλανθρωπικά χριστουγεννιάτικα παζάρια και γιορτινές προσφορές και οι γείτονές του, ένας προς ένας, είχαν αρχίσει να  στολίζουν μπαλκόνια, παράθυρα και αυλές.

Το απόγευμα της παραμονής των Χριστουγέννων, αφού χαιρέτησε και ευχήθηκε στους συναδέλφους του "Καλές γιορτές με υγεία και ευτυχία", έστριψε στην έξοδο κάτω από την γέφυρα και παρατήρησε ότι το έλατο με τα λαμπάκια δεν έφεγγε. Το φανάρι ήταν πράσινο και πρόλαβε να δει ότι στην θέση του πωλητή ήταν ένα αγόρι στην εφηβεία. Άναψε αλάρμ, σταμάτησε απότομα στο ενδιάμεσο του δρόμου και του τσιμεντένιου υπαίθριου μαγαζιού, ενώ από πίσω τα αυτοκίνητα πατούσαν κόρνες και προσπαθούσαν να τον προσπεράσουν. Πλησιάζοντας το,  το αγόρι, μόλις τον είδε του είπε σαν ποίημα: "Κύριε, τα έλατά μας προέρχονται από ιδιόκτητο αγρόκτημα παραγωγού και...". 
Εκείνος τον διέκοψε απότομα: "Δεν θέλω έλατο". 
Το αγόρι δίστασε για λίγο κι ύστερα ψέλλισε τρέμοντας από το κρύο: "Τον πατέρα μου ψάχνετε;". Δεν ήξερε τι ν΄απαντήσει, αλλά το αγόρι συνέχισε: "Είναι στο νοσοκομείο, χθες βράδυ δεν αισθανόταν καλά. Τον κράτησαν για εξετάσεις". 
"Μάλιστα. Ευχαριστώ και περαστικά". 
Το αγόρι τον κοίταξε μέσα στα μάτια: "Θέλετε να του πω κάτι;". 
"Όχι, όχι εντάξει." Έκανε να φύγει, αλλά τελευταία στιγμή γύρισε πίσω και του είπε κλείνοντάς του το μάτι: "Άναψε τα λαμπάκια του δέντρου, ίσως να έχεις περισσότερους πελάτες έτσι". 
Το αγόρι έτρεξε αμέσως κι έβαλε την πρίζα από τα φωτάκια σ΄ένα πολύμπριζο, ενώ εκείνος έφυγε με το αυτοκίνητο.

Το βράδυ τον πήρε ο ύπνος μπροστά στην τηλεόραση στο σαλόνι. Ήταν καλεσμένος σ' ένα χριστουγεννιάτικο πάρτι αλλά η κούρασή του τον πρόδωσε. Η οθόνη έδειχνε για πολλοστή φορά το "Μια υπέροχη ζωή" του Φρανκ Κάπρα.

Ξύπνησε τα ξημερώματα με μια αίσθηση κενού. Έκανε να πιει στα γρήγορα έναν καφέ κι έφυγε. Ήταν ακόμα πολύ πρωί, η πόλη άδεια. Βγήκε στην περιφερειακή οδό και μέσα σε λίγα λεπτά έφτασε στο σημείο που βδομάδες τώρα τα έλατα έστεκαν αγέρωχα και υπόσχονταν όμορφες γιορτές. Μόνο που τώρα, δεν υπήρχε τίποτα, ούτε δέντρα, ούτε πωλητής, ούτε ο γιος του. 

Έκανε αναστροφή και έσβησε την μηχανή του αυτοκινήτου, ακριβώς εκεί που λίγες ώρες πριν βρίσκονταν τα έλατα. Άναψε τσιγάρο και σκεφτόταν αν είχαν πάει όλα καλά με τον πωλητή. "Άραγε βγήκε από το νοσοκομείο, ή τον κράτησαν μέσα τον άνθρωπο χριστουγεννιάτικα;" Την ώρα που ήταν στα πρόθυρα να σκεφτεί την τρίτη και πιο απαισιόδοξη εκδοχή, χτύπησε το τηλέφωνό του με απόκρυψη. Το απάντησε. Μια άκρως ευγενική γυναικεία φωνή τον ενημέρωσε: "Με βάση τις αγορές σας και μετά από κλήρωση, κερδίσατε ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο προσφορά του καταστήματός μας". Χαμογέλασε αλλά δεν είπε τίποτα. "Κύριε, με ακούτε;" τον ρώτησε η κοπέλα "Ναι, ναι συγνώμη..." Η κοπέλα συνέχισε, λιγότερο ευγενικά τώρα: "Θα το παραλάβετε ή να τηλεφωνήσω στον πρώτο επιλαχόντα;". "Έρχομαι." Έσβησε το τσιγάρο και άναψε την μηχανή.

Το βράδυ, είχε στημένο στο σαλόνι του το έλατο που κέρδισε, χωρίς στολίδια, χωρίς λαμπάκια, ωστόσο ένιωθε αναπάντεχα χαρούμενος με μια αγαλλίαση που είχε να νιώσει από παιδί.   





Δευτέρα 13 Νοεμβρίου 2017

Δύσκολοι αποχαιρετισμοί: το 58ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης*(2-12 Nοεμβρίου 2017)


Πώς αποχαιρετά κανείς ένα φεστιβάλ; Ίσως γράφοντας για τέσσερις από τις ταινίες  του. Adieu, 58o... 

Columbus 104' 
Kogonada, U.S.A. 2017 

Σ' έναν κήπο που χωρίζεται στην μέση από ένα φράχτη, μία κοπέλα κι ένας νεαρός άντρας. Από την μία πλευρά του φράχτη η κεντρική βιβλιοθήκη της μικρής αμερικανικής πόλης Κολόμπους όπου δουλεύει η κοπέλα εγκλωβισμένη στην δυσλειτουργική σχέση με την μητέρα της. Από τη άλλη πλευρά ένα ισόγειο ξενοδοχείο όπου μένει ο άντρας περιμένοντας νέα από το νοσοκομείο για τον άρρωστο πατέρα του. Περπατάνε παράλληλα και κατά μήκος του φράχτη. Πρώτη τον βλέπει η κοπέλα κι ύστερα ο άντρας της ζητάει ένα τσιγάρο. Αυτό είναι ένα από τα πολλά υπέροχα πλάνα της ταινίας Κολόμπους. Και αυτή είναι μία σύντομη συνάντηση, που όπως και στο Χαμένοι στην Μετάφραση της Σοφία Κόπολα θα επηρεάσει σε βάθος τους πρωταγωνιστές. Όταν θα έρθει η ώρα του αποχαιρετισμού, θα είναι σαν να έχουν αλλάξει θέσεις, ωστόσο ένα αόρατο νήμα θα συνδέει πάντα την καρδιά τους και το μυαλό τους. 

Ο Kogonada με την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του εντυπωσιάζει με τα κάδρα του και δεν κρύβει την αγάπη του για τον Οζού, τον Μπρεσόν και άλλους δημιουργούς για τους οποίους έφτιαχνε video essays (δοκίμια) πριν κινηματογραφήσει ως "πείραμα" το Κολόμπους. Μια ταινία για την αρχιτεκτονική και την συμμετρία όχι μόνο των κτιρίων της ομώνυμης πόλης αλλά και της ζωής. Το πείραμα σίγουρα πέτυχε! 

Ξεχασμένοι Στίχοι- Oblivion Verses 92' 
Alireza Khatami, Chile 2017

Ένας φύλακας ενός εγκαταλελειμμένου νεκροταφείου, περνάει την ζωή του περιδιαβαίνοντας τους διαδρόμους του νεκροταφείου και του νεκροτομείου όπου υπάρχουν αγνώστου ταυτότητας νεκροί και παρατηρώντας όσους έρχονται να ψάξουν τους αγαπημένους τους ανθρώπους που δεν βρίσκονται πια εν ζωή. Στην προσπάθειά του να βοηθήσει στην ταφή μιας νέας κοπέλας που δεν έχει αναγνωριστεί το πτώμα της, θα εμπλακεί σε μια περιπέτεια που θα τον κάνει να συμφιλιωθεί με τα φαντάσματα του παρελθόντος του και να τ' αποχαιρετήσει

Μια ταινία- ποίημα για όσα δεν τολμάμε να συζητήσουμε και για όσα προσπαθούμε να ξεχάσουμε. Αριστουργηματική ερμηνεία του Juan Margallo, άψογη φωτογραφία, λεπτοδουλεμένη κινηματογράφηση μελαγχολικών στιγμών  από την οποία όμως δεν λείπει και μια εύθυμη νότα μέσα από τις ιστορίες που του διηγείται ο φίλος του, νεκροθάφτης . 

Ξεκίνημα της Μέρας- Daybreak 85' 
Gentian Koci, Albania-Greece 2017

Άνθρωποι βγαίνουν από τα σπίτια τους, περπατάνε στους λασπωμένους δρόμους χαράματα για την δουλειά τους. Γκρίζοι τοίχοι, γκρίζα βλέμματα, γκρίζα καθημερινότητα. Ανάμεσά τους μια μητέρα που μεγαλώνει μόνη το μωρό της προσπαθώντας με νύχια και με δόντια να κερδίσει τα προς το ζην. Από την στιγμή που της κάνουν έξωση, ζητάει βοήθεια από φίλους και γνωστούς να της κρατήσουν έστω και για λίγο το παιδί ώστε να μπορέσει να εργαστεί. Ο τρόπος που αποτυπώνεται στην εισαγωγική σκηνή η απόγνωση της πρωταγωνίστριας, σοκάρει. Σκληρός ρεαλισμός και αποχαιρετισμός σε κάθε ωραιοποίηση για την ιστορία μιας γυναίκας στα σημερινά Τίρανα που φτάνει στ' άκρα. Αξιοσημείωτη η υποκριτική της Οrnela Kapetani που καρφώνει με το βλέμμα της στην θέση του και τον πιο απαιτητικό θεατή. 

Για την οικογένεια- Closeness 118' 
Kantemir Balagov, Russia 2017 

Η ταινία- βασισμένη σε αληθινή ιστορία- μας βάζει στα άδυτα μιας οικογένειας Εβραίων στον Καύκασο εν έτει 1998. Η ατίθαση κόρη της οικογένειας το σκάει από τον αρραβώνα του αδελφού της  για να συναντήσει τον κρυφό έρωτά της. Όταν θα επιστρέψει, κάποιοι έχουν απαγάγει το ζευγάρι που αρραβωνιάστηκε. Ένας εφιάλτης ξεκινάει για την οικογένειά της που ψάχνει χρήματα για να δώσει τα λύτρα. Οι πολυπληθείς σκηνές, η ερμηνεία της πρωταγωνίστριας, Ντάρια Ζάβνερ που κέρδισε επάξια το βραβείο Γυναικείας Ερμηνείας στο Φεστιβάλ και το μπλε χρώμα που "ποτίζει" την οθόνη σχεδόν σε κάθε πλάνο, είναι τρία μόνο από τα στοιχεία της ταινίας που την κάνουν ήδη σημαντική αν και η πρώτη μεγάλου μήκους του σκηνοθέτη της.  Η σεκάνς της οικογένειας στο αυτοκίνητο που αποχαιρετάει τον Καύκασο είναι απαράμιλλης ομορφιάς και ένας από τους λόγους που θα ήθελα να την δω ξανά. Στην ταινία απονεμήθηκε και το βραβείο της Βουλής των Ελλήνων "Ανθρώπινες αξίες" (Κανάλι της Βουλής).

*O τίτλος είναι δανεισμένος από την ταινία "Δύσκολοι Αποχαιρετισμοί: ο μπαμπάς μου" της Πέννυς Παναγιωτοπούλου (2002)